EVALUATIES

Nu, bijna 2 jaar nadat we onze wereldreis hebben afgesloten, lijkt onze reis zo ontzettend lang geleden. Er is in de tussentijd zoveel gebeurd en de tijd lijkt wel voorbij gevlogen. We zijn bijna 5,5 jaar geleden uit Nederland vertrokken en momenteel wonen we in Livingstone, Zambia.

In januari 2005 sloten we onze reis officieel af met een (tijdelijke) terugkeer naar Nederland. Twee maanden genoten we van onze familie, vrienden en kennissen waarvan we de meeste niet meer hadden gezien sinds ons vertrek in juni 2002. Wij hadden er 30 landen op zitten en vele ervaringen rijker.

We stonden echter weer voor een beslissing: terugkeren naar Nederland of in Zambia blijven? Eigenlijk hadden we de beslissing al genomen voor onze terugkeer: we zouden in Zambia blijven! Velen waarschuwden ons dat een terugkeer naar Nederland niet makkelijk zou zijn na 2,5 jaar volledige vrijheid. Anderen waarschuwden ons dat als we nu niet zouden terugkeren we nooit meer zouden kunnen aarden in Nederland. Wij hebben zelf wel aan dit soort dingen gedacht maar er nooit erg lang bij stil gestaan. Vrij opportunistisch hebben we kansen gepakt die voorhanden waren en op dat moment was dat Zambia.

Van februari 2005 tot en met februari 2007 hebben we gewerkt in het management van Mukambi Safari Lodge in Kafue National Park in Zambia. Temidden van de bush hebben we veel, heel veel meegemaakt. Positieve en negatieve dingen. Een heel intens leven met leven aan de ene kant en dood aan de andere kant. We houden van de Afrikaanse bush en hebben er vrienden gemaakt.

Maar na die periode was de koek op. Meningverschillen met de eigenaren (we waren als vrienden begonnen) deden ons beseffen dat we niet meer waren dan medewerkers, ook al werkten we 24\7 alsof het onze eigen toko was. Natuurlijk was dat niet zo en was dat altijd duidelijk, maar het is een hard gelag om na zo'n intense periode te moeten beslissen om een plek die je zo na staat te moeten verlaten omwille van jezelf en omwille van een (nog te redden?) vriendschap. Daarnaast hadden we intussen Kiora gekregen en het leven in de bush heeft zijn voordelen, maar zeker ook zijn nadelen voor een kind.

Kiora werd geboren op 19 augustus 2005 in Nederland. Na lang wikken en wegen kozen we voor een geboorte in Nederland en dat was maar goed ook, want Marieke liet bijna het leven tijdens de bevalling en in Zambia was dat zeker niet goed gegaan. Met een 3 maanden oude Kiora keerden we terug naar de bush.

Ondanks de prachtige plek misten we het reizen soms wel. Een lodge is heel mooi maar je wereld wordt in een klap teruggebracht van de globe naar een besloten paradijsje in de bush. Toch hebben we nog een reis aan Zanzibar (Tanzania) en Lamu (Kenya) weten in te plannen, en een bezoek aan Liuwa Plains NP in west-Zambia/

Per 1 maart 2007 vertrokken we bij Mukambi Safari Lodge. Toen we ons ontslag indienden hadden we eigenlijk geen idee over onze volgende stap. Terug naar Nederland? Ergens anders aan de slag in Afrika: Zambia, Botswana, Namibië, Tanzania? Emigreren naar Canada? Emigreren naar Nieuw Zeeland? Aan de slag in Maleisië? Al deze opties hebben de revue gepasseerd en zijn serieus ontgonnen. Uiteindelijk bleven we in Afrika. Er werd ons een baan als general managers aangeboden bij Stanley Safari Lodge in Livingstone. Een upmarket lodge op slechts 15 minuten van Livingstone verwijderd.

Maar eerst gingen we eens heerlijk op reis. We moesten Mukambi uit ons systeem krijgen en dat ging niet zonder tranen. We hadden zo gevochten voor een zaak die geen enkele waardering opleverde. 4 Maanden trokken we erop uit; via Zanzibar naar Italië (Toscane), Nederland (familie), Canada (familie & Rockies), Cambodja en Thailand. Wederom een rondje om de wereld. Met Kiora. Die het buitengewoon goed deed. En toen aan de slag bij Stanley Safari Lodge in Livingstone, Zambia.

Daar werken we inmiddels alweer 5 maanden. En zeer naar onze zin. Al de dingen waar we tegenaan liepen bij Mukambi zijn bij Stanley zo goed geregeld dat het voor een manager veel plezieriger is om te werken. Het lodge-leven is heel intens en dagen zijn lang. Om de zoveel tijd moet je de batterij opladen om optimaal te blijven presteren. En dat hebben ze bij Stanleys goed begrepen.

Midden november 2007 gaan we weer op pad voor een maand. Eerst 3 weken India (Gouden Driehoek & Rajasthan) en daarna een week Botswana, Chobe NP.

Met betrekking tot onze wereldreis hebben we een aantal evaluaties gemaakt na bepaalde periodes en/of continenten. In die evaluaties waardeerden we landen, werelddelen en hielden we onszelf een spiegel voor. Hieronder staan deze verslagen vermeld.

• Na 2 jaar reizen
• Evaluatie Oceanië (na 24 maanden)
• Evaluatie Midden-Amerika (na 18 maanden)
• Evaluatie Zuid-Amerika (na 19 maanden)
• Evaluatie: drie maanden in Noord-Amerika (na 15 maanden)
• Een jaar in donker Afrika (na 12 maanden)
• Na 7 maanden reizen
• Over Tanzanianen, Kenianen en Oegandezen (na 4 maanden)

Na 2 jaar reizen: nog niet genoeg?

2 Jaar reizen is wel zo´n periode om eens terug te kijken. En om eens stil te staan bij vele vragen die jullie ons stellen of die we onszelf wel eens stellen. Soort moment van bezinning.... (duh).

1. Hebben jullie er nog niet genoeg van?
Misschien wel een van de meest gevraagde vragen (met de volgende 2): hebben we er zo langzamerhand geen genoeg van, is het niet welletjes? Die vraag wordt overigens ook wel eens hoopvol gesteld...maar helaas, ons antwoord is een volmondig nee.

Natuurlijk, zullen velen in koor zeggen, dat is toch heerlijk, zo´n lange vakantie! Dat beeld moeten we toch even nuanceren. 2 Jaar reizen kan je geen vakantie meer noemen natuurlijk, het is nu onze manier van leven. En ondanks dat we er ontzettend veel voor terug krijgen, is het niet altijd even gemakkelijk. Dan heb je het wel even gezien met die eeuwige rugzak, of die mensen die je van alles willen aansmeren of die 21-jarige mede-reiziger die helemaal vol is van zichzelf en zijn (niet-spannende) belevenissen op papa´s portemonnee.

Maar nog steeds is de opbrengst van onze investering zoveel malen groter. Met als gevolg dat we na Oceanië enorm uitkeken naar ons tweede deel in Afrika, maar ook nog steeds razend nieuwsgierig zijn naar Azië.

Wat ons natuurlijk ook enorm gedreven houdt zijn die juweeltjes van mogelijkheden en gebeurtenissen die ons onderweg zo maar in de schoot worden geworpen. Laten we eerlijk zijn, werken met chimpansees, een lodge runnen in Zambia, een backpackers helpen in Mozambique, met witte haaien duiken in Zuid-Afrika, met walvishaaien zwemmen op de Galapágos, de vriendelijkste mensen op aarde ontmoeten op Cuba en straks een overland-trip begeleiden in Zuidelijk Afrika zijn dingen die niet dagelijks op je pad komen. En die ook voor eeuwig op ons netvlies gebrand zullen staan.

2. Hoe lang nog?
Vraag 2 in de top 3: hoe lang gaat het nog allemaal duren? Op 1 juni 2002 gingen we immers op weg voor een 1,5 jaar durende reis en inmiddels zijn we alweer 2 jaar verder... Om kort te gaan, we hebben ons een "limiet" gesteld van 3 jaar in totaal.

Nou horen we mensen denken, waarom jezelf een limiet stellen? Eigenlijk omdat we geen nomadische 40-ers willen worden ondanks dat het nomadenbestaan ons tot op zekere hoogte wel bevalt. Kijk, 2 jaar de wereld over trekken en je haar laten groeien wil natuurlijk niet zeggen dat je gelijk alle gevoel voor realiteit bent verloren. Wij weten ook wel dat we niet teveel moeten ontheemden, dat we niet eeuwig het vrije reizigersbestaan kunnen nastreven en dat er eens weer gewerkt moet worden om brood op de plank te krijgen.

Maar nu nog niet. Nu hebben we nog een mooie tijd in Afrika en misschien nog een vervolg in Azië in het verschiet voordat we terugkeren naar Nederland...of ons ergens anders gaan vestigen. Voor 1 juni 2005 dus!!!

3. Is het geld niet onderhand op?
Vraag nummer 1 met stip, ook onder medereizigers: is dat geld van ons zo langzamerhand niet op of zijn wij gewoon stinkend rijk of hebben we de loterij gewonnen? Die fixatie op geld begrijpen wij niet zo goed, maar we appreciëren de bezorgdheid over onze financiële situatie...

Maar nee, we zijn niet stinkend rijk, verre van dat, en we hebben nog nooit wat in de loterij gewonnen (doen we ook nooit aan mee). We reizen gewoon ons gespaarde geld en de verkoopopbrengst van ons huis en auto op. En wees niet bezorgd, als we ooit terugkeren naar Nederland zorgen we ervoor dat we nog iets over hebben om de eerste financiële nood het hoofd te kunnen bieden.

• Afrika: 50 gulden per persoon per dag
• Noord-Amerika: 75 gulden p.p.p.d.
• Midden- en Zuid-Amerika: 50 gulden p.p.p.d.
• Cuba: 75 gulden p.p.p.d.
• Oceanië: 75 gulden p.p.p.d.

Let wel, bovenstaande bedragen zijn inclusief brandstof En de weken en maanden van vrijwilligers- en lodge-werk waar onze uitgaven minimaal waren maar exclusief vluchten, verzekering en autohuur en -aankoop. Anyway, met die daguitgaven konden we van alles doen en dus ook een biertje drinken als we dat wilden. Dat klinkt misschien stom, maar er zijn genoeg backpackers wiens budget alleen water en brood toestaan.

Momenteel kunnen we nog met gemak een jaar in Azië rondreizen wat budget betreft. Immers, in dit werelddeel liggen de kosten het laagst van alle continenten!

4. Hebben we samen nog wel wat te bespreken?
Ja, eerlijk waar, het was bijna 2 jaar lang 24 uur, 7 dagen per week samen. Je leert elkaar dus wel kennen voor zover dat nog niet het geval was. En...we hadden altijd wel iets te bespreken. Gesprekstof genoeg. Nou maken we natuurlijk elke dag wel iets nieuws mee wat we verwerken door er met elkaar over te spreken. Of anders wel een lekker diep gesprek onder de sterren met een biertje!

Ja, we prijzen ons gelukkig. We hebben namelijk genoeg stellen gezien die langs elkaar heen staarden in een restaurant en de ongemakkelijke stilte zelfs voor ons voelbaar was. En het aantal stellen dat de relatie tijdens de reis verbrak was al helemaal niet te tellen.

5. Kunnen we nog wel genieten?
Een heel terechte vraag, want de hoeveelheid aan impressies is zo enorm dat het gevaar dat je blase wordt zeer zeker aanwezig is. Waardoor je niets meer naar waarde kan beoordelen en je niets meer opneemt. Reismoe noemen ze dat. En ja, dat is ons ook gebeurd.

Met name Marieke kreeg een flinke klap te verwerken na onze race door Alaska en zag het helemaal niet meer zitten. Gelukkig bracht de heerlijke periode op de Galapágos de nodige rust (met name in het koppie). Rick kan op zich wel door blijven stomen, alhoewel de gedrevenheid in Costa Rica (zijn 2e bezoek aan het land) even wat minder was.

In die 2 jaar hebben we flink geleerd. Als een van ons verschijnselen van reismoeheid begint te vertonen weten we dat we op zoek moeten naar een settle-down plekje. Daar hebben we er inmiddels vele van gehad en velen waren ook erg idyllisch en mooi. Veilige havens waren voor ons ook zus Rita & familie (Watervalley, Canada) en zus Mariska & vriend (Quito, Ecuador).

6. Komen we nog wel terug?
Ons uitgangspunt bij aanvang van de reis was "vertrek uit Nederland, terugkeer naar Nederland". We gingen zeker niet op reis om een ander woonstekkie te zoeken. Hetgeen niet wegneemt dat we niets uit de weg gaan...

Momenteel zijn we onze toekomstmogelijkheden in Zambia aan het bekijken, maar niets is nog zeker. Een ding is wel zeker: we zullen onze reis altijd op een waardige manier in Nederland afsluiten. Ook al vertrekken we daarna naar het buitenland voor een andere, vaste stek...

7. Kunnen we ooit nog aarden in Nederland?
Eerlijk is eerlijk, Nederland is ver weg. Soms heel ver weg. Dingen waar wij ons dagelijks mee bezig houden en belangrijk zijn voor ons zullen van geen enkele betekenis zijn in Nederland en andersom. Soms, als we andere Nederlanders tegenkomen voor kortere tijd op vakantie, kijken we elkaar vragend aan: "Waar hebben ze het over? Over wie hebben ze het? Waar maken ze zich druk om?"

Aan de andere kant vormde Marieke´s gedwongen terugkeer voor een aantal weken naar Nederland in voorjaar 2004 geen enkel probleem. Ze was zo weer gewend. Dus is het allemaal een beetje koffiedik kijken. We kennen de problemen van oud-reizigers met betrekking tot het zich hervestiging in Nederland. Het enige dat wij kunnen doen is er rekening mee houden.

8. Maken we ons nooit bezorgd om de toekomst?
Ook zo´n vraag die -zeker bij thuisblijvers- met zekere regelmaat terugkeert: hoe moet het met onze toekomst? Hoe dealen we met al die onzekerheden? Zoals reeds eerder gezegd, Marieke is daar bij vlagen wat meer mee bezig dan Rick. Gek genoeg was dat meer het geval gedurende het eerste jaar dan het tweede jaar.

Nu we echter toch zeker over de helft van onze trip zijn, denken we wat meer na over "het leven na de reis". En over het hoe/wat/waar/wanneer en waarom kan zaken die daarmee samenhangen. Maar bezorgd maken we ons er niet over, we denken er hooguit wel eens hardop over na. Af en toe. Want als er een ding is dat we geleerd hebben tijdens deze trip dan is het wel "carpe diem", "seize the day", "pluk de dag".

9. Missen we geen vaste plek, een basis?
Nee, niet echt nee. Soms strijken we iets langer neer op een plekje en dan zet Marieke zeep en shampoo neer in de badkamer en hangt kleren in de kast (als die er is), maar dat is het dan ook. Soms denken we wel eens na over de souvenirs die we onderweg kopen terwijl we geen plek hebben om ze neer te zetten of op te hangen: wat is de zin ervan? We kopen dan ook steeds minder....

10. Wat voor impact heeft de reis op onze relatie?
Tja, zo´n 24/7 periode voor 2 jaar lang betekent vaak maken of breken voor je relatie. Zoals gezegd, we hebben veel "breken" gezien bij mede-reizigers. Wij zijn er in ieder geval sterker door geworden. Afrika was geweldig, na Alaska een dip maar daarna een mooie tijd in Zuid- en Midden-Amerika met een ongelooflijk fijne tijd samen in Nieuw Zeeland. Natuurlijk hebben we nog wel een meningsverschillen, maar bottom-line is dat we veel zin hebben in een toekomst samen!

11. Zijn we niet veel ziek c.q. zijn we niet bang voor ziektes?
Je kan je zo gek laten maken als mogelijk over de meest vreselijke ziektes in het buitenland, maar dat moet je dus niet laten doen. Gewoon gezond verstand gebruiken maar ook niet bagatelliseren. Neemt niet weg dat er toch wat op je pad kan komen, maar tot nu toe zijn we er tussendoor geglipt.

Rick heeft twee keer Giardiasis gehad en nog zo´n onbekend darmvirusje, beiden hebben we zware verkoudheid en/of griep gehad en als laatste nog allerhande schimmels. Maar niets van al die enge ziektes waar je zoveel over kan lezen. We realiseren ons wel dat we tot nu toe geluk hebben gehad dat we geen malaria hebben opgelopen (profylaxe nemen we namelijk niet).

Wel belangrijk te vermelden is dat we elke dag proberen fruit en/of verse groente te eten en dat we over het algemeen altijd voor bottled water kiezen als drinkwater! Vooral Marieke is daar erg precies op.

12. Zijn we veranderd na 2 jaar reizen?
Dat moeten jullie zelf maar beoordelen, als we eenmaal terug in Nederland zijn. Wij zijn nog gewoon Rick & Marieke, wat ouder, wat meer gezien van de wereld, wellicht wat meer relativeringsvermogen en -zeker- wat langer en grijzer haar. Anders dan dat, nog steeds 2 gewone mensen.

13. Wat missen we het meeste aan Nederland?
Vrienden en familie, die missen we soms heel heel erg. Vooral als we op mooie plekjes zijn die we zo graag zouden willen delen met dierbaren. En we realiseren ons dat we vooral veel missen aan het opgroeien van kinderen bij vrienden en familie en -erger nog- dat we geboortes missen. Dat kunnen we beiden echt vreselijk vinden. We genieten daarom des te meer van jullie e-mails met wat jullie nu dagelijks bezig houdt en hoe het met de kinderen gaat.

Daarnaast missen we wel eens ons regelmatige festivalbezoek in Nederland, lekker hele dagen feesten met mooie muziek. Rick mist aanvullend zijn broodnodige metal-concerten (maar de disc-man van Gricha en Sandra doet wonderen) en Marieke soms een oer-Hollands dropje. Maar verder: nee, we missen Nederland niet.

14. Waarom schrijven we zoveel en zulke lange internetverslagen?
Inmiddels hebben we al zo´n 50 verslagen op opnze website geplaatst en nog steeds hebben we daar plezier in. Rick schrijft de verslagen en Marieke heeft altijd de eindredactie (net zoals in een echte relatie dus...). Voor ons beiden betekent het schrijven van de internetverslagen een verwerking van al die impressies en het werkt goed voor ons. Daarom zijn onze verslagen soms vrij lijvig.

We krijgen met zekere regelmaat klachten over de omvang van onze verslagen en daar hebben we maar een antwoord op: dat is pech hebben, dan moet je ze gewoon niet lezen. Voor degenen die er wel nog steeds plezier in beleven en het voor de verandering NIET TE DRUK hebben om ze te lezen: we blijven doorgaan.

Nou, dat was het wel weer over ons. We hopen dat jullie een beetje beeld hebben van dit reizigersstel. Voor degenen die al die tijd trouw zijn blijven e-mailen (de lijst wordt overigens wel korter): bedankt, het is altijd heerlijk om wat te horen en we doen altijd ons best om persoonlijk te antwoorden. Jullie weten niet hoeveel het betekent om een mailtje te mogen lezen na een lange, zware, vervelende reisdag of als je je eens niet zo lekker voelt. Dus degenen die niet zo vaak gemaild hebben, hebben nu toch zeker wel de boodschap begrepen!!!

Evaluatie Oceanië

Mensen
Nieuw-Zeelanders zijn bijzonder aardig, daarover geen twijfel. Over de gemiddelde Australier en Maori-Cook-Islander zijn we veel minder te spreken. Van norse tot zelfs bijzonder onvriendelijke mensen kwamen we er tegen.

Natuur
Nieuw Zeeland is een topper qua natuur, een dikke 10. Echt een ansichtkaartenland. Ook de Cook Islands waren bijzonder en mooiere tropische eilanden als Aitutaki hebben we nog nooit gezien (en betwijfelen we ooit nog te gaan zien). Over de natuur van Sydney valt natuurlijk niet zoveel te zeggen. Die was er niet.

Vervoer/infrastructuur
Zowel de wegen als openbaar vervoersmogelijkheden zijn prima geregeld. Dat geldt zeker voor Nieuw Zeeland dat helemaal gericht lijkt te zijn op de backpacker.

Fauna
Tja, wel aparte dieren down under maar probeer ze maar eens te vinden. Veel van die aparte diersoorten zijn nachtdieren en als die actief zijn liggen wij meestal op een oor. De onderwaterwereld van de Pacific verdient een aparte vermelding.

Eten
Dit zijn westerse landen dus daar valt van alles te krijgen. Zeker in Sydney, waar het vanwege de grote Aziatische bevolkingsgroep goed Orientaals eten is. Op de Cook Islands is het aanbod natuurlijk wat beperkter, alles moet namelijk ingevlogen worden.

Klimaat
Het klimaat vonden we wat minder. Nieuw Zeeland was te koud en te nat, Cook Islands waren te heet en te vochtig maar Sydney was precies goed.

Cultuur
Nieuw Zeeland en de Cok Islands zijn van oudsher Maori-gebied. Vooral Nieuw Zeeland probeert met haar verleden in het reine te komen (ook hier was zware onderdrukking van de Maori´s in het verleden) door onder andere steeds meer rechten te verlenen, de Maori-cultuur te integreren (het nationale rugby-team begint zelfs met een echte haka, erg indrukwekkend) en de historie uit te leggen aan het grote publiek (zoals in het door de overheid gefinancierde Te Papa museum in Wellington).
De Australirs hebben hun Aboriginals en ook hier verdient de manier waarop zij in het verleden zijn behandeld geen medaille. Helaas schijnt hun situatie ook nu nog zeer slecht te zijn.

Hygiëne
Over het algemeen geen problemen

Prijsniveau
Backpacken in Australie en Nieuw Zeeland betekent een grote portemonnee mee, zeker in vergelijking met Zuid-Amerika en Azie. Als Europeaan is een en ander waarschijnlijk nog wat goedkoper, maar voor ons als wereldreiziger was het af en toe flink schrikken.

Veiligheid
Nieuw Zeeland was en is superveilig, haast te. Het moet natuurlijk wel een beetje spannend blijven he. Ook de Cook Islands zijn erg veilig op wat onvriendelijke hostal-eigenaren na. In Sydney hebben we ook geen enkel probleem gehad, alhoewel de die-hard aboriginal-wijken vermeden dienen te worden; daar wordt niemand anders dan aboriginal geduld.

Uitdaging
Voor ons als reiziger moet er wel een mate van uitdaging zijn bij het reizen in een land. We houden va avontuur en een zekere mate van gezonde spanning. Daar is helaas niet veel van in Nieuw Zeeland, het is soms zelfs wat gezapig. Over Australie kunnen we niet al te veel zeggen met alleen een bezoek aan Sydney.

Reisgidsen
Voor de Cook islands hebben we gebruik gemaakt van de Lonely Planet die op zich prima was. Dat geldt ook voor de Footprint gidsen voor Nieuw Zeeland en Sydney. De laatste heb je eigenlijk niet nodig want er zijn onnnoemelijk veel toeristische brochures die je op weg kunnen helpen.

Hoogtepunten
Op de Cook Islands was het absolute hoogtrepunt ons bezoek aan Aitutaki en in het bijzonder de prachtige snorkeltocht in de lagune.
In Nieuw Zeeland bestonden de hoogtepunten uit de diverse hikes en The Catlins. In Sydney vonden we The Opera House en de botanische tuinen het leukst.

Beeldmateriaal
In Oceanië hebben we 16 diarollen (576 dia´s) en 3 videotapes (3 uur) volgeschoten.

Waardering
Oceanië scoort best redelijk op de meeste punten maar moet het afleggen op de uitdaging die het biedt. Nieuw Zeeland neemt op ons lijstje de 24e plek en de Cook Islands de 23e plek in. Sydney staat zelfs onderaan.

1. Oeganda 9,0
2. Zimbabwe 8,7
3. Guatemala 8,6
4. Namibie 8,6
5. Zambia 8,5
6. Peru 8,5
7. Kenia 8,4
8. Mexico 8,3
9. Zuid-Afrika 8,1
10. Lesotho 8,0
11. Cuba 8,0
12. Tanzania 7,9
13. Swaziland 7,9
14. Mozabique 7,8
15. Botswana 7,8
16. Bolivia 7,7
17. Ecuador 7,6
18. Nicaragua 7,5
19. Honduras 7,4
20. Costa Rica 7,4
21. Belize 7,3
22. Panama 7,3
23. Cook Islands 7,2
24. Nieuw Zeeland 7,0
25. Alaska 6,8
26. Canada 6,8
27. Sydney 6,0

Evaluatie Midden-Amerika

In totaal hebben we bijna 4 maanden doorgebracht in Midden-Amerika (inclusief Cuba), waarvan 2 weken in Panama, 3 weken in Costa Rica, 2,5 weken in Nicaragua, 1 week in Honduras, 0,5 week in Belize, 2,5 weken in Guatemala, 2 weken in Mexico en 3 weken op Cuba. Daarmee hebben we in de regio slechts 1 land overgeslagen: El Salvador. Overigens, officieel schijnt Mexico bij Noord-Amerika te horen en de rest bij Zuid-Amerika.

Anyway, we hebben een heerlijke tijd gehad maar de eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat na ruim 8 maanden Zuid- en Midden-Amerika we uitkijken naar andere landen, culturen en uitdagingen. En dat gaat dus gebeuren. Eerst Oceanië (Pacific, Nieuw-Zeeland en Australie) en daarna Azie.

Maar wat vonden we nu van de afgelopen 4 maanden in Midden-Amerika? Wat vonden we nu wel en wat niet de moeite waard in de 8 door ons bezochte landen. Als volgt.

Mensen
Een land stak met kop en schouders uit boven de rest: Cuba. Wat een fantastische mensen! Zo vriendelijk, zo geinteresseerd, zo eerlijk. Je gelooft het haast niet. Ook in Panama en Guatemala waren de mensen heel vriendelijk. Het minst vriendelijk vonden we de mensen in Costa Rica en Honduras: daar zijn ze vooral geinteresseerd in je portemonnee. Maar all-in-all zijn de mensen best te pruimen in Midden-Amerika.

Natuur/Landschap
Costa Rica (jungle) en Guatemala (van alles wat) waren landschappelijk het meest aantrekkelijk. Elke dag was het er weer een lust voor het oog. Nicaragua en Cuba scoorden het laagst, maar waren nog zeker de moeite waard.

Vervoer/Infrastructuur
In 4 maanden hebben we alle vormen van vervoer wel gehad. Benenwagen, fiets, loop-taxi, fiets-taxi, fiets-taxi, taxi, pick-up, laadbak van vrachtwagen, mini-bus, chicken-bus, luxe airco-bus, speed-boat, ferry, vracht-boot, roeiboot, zodiac, flippers, noem het maar op en we hebben het gehad. De ene keer weer leuker dan de andere keer, maar bottom-line is dat je met openbaar vervoer goed uit de voeten kan in Midden-Amerika. Vooral in Panama, Guatemala en Mexico is e.e.a. heel goed geregeld. Wat overigens niet zoveel zegt over de staat van de vervoermiddelen. He, we hebben het hier nog steeds over ontwikkelingslanden! En het standaard-argument van vele onafhankelijke reizigers dat zelf reizen met het openbaar vervoer zoveel leuker is dan met een georganiseerd iets is makkelijk te weerleggen na weer 16 uur opgevouwen te hebben gezeten in minibusjes tussen je backpack, babypies op je broek en kwijl van starende oma´s op je shirt?

Communicatie scharen we voor het gemak ook even onder infrastructuur. Internetcafe?s zijn in de grote steden zeker te vinden, met zeer uiteenlopende kwaliteit. Telefoons zijn door het hele continent te vinden in steden en dorpen, maar veelal voor lokale of regionale doeleinden. Voor internationaal bellen moet je vaak veel geduld hebben en zelfs dat is lang niet altijd genoeg? Als je naar Cuba gaat vertel dan thuis dat je gewoon een paar weken van de aardbol verdwijnt, dat is het makkelijkste. Als je al een computer vindt valt het alleen maar mee. Over internationaal bellen hebben we het nog niet eens?

Fauna
Voor fauna moet je in Costa Rica zijn als je naar Midden-Amerika gaat. De hele toeristen-industrie is erop gebaseerd en je zal niet teleurgesteld worden. In de omringende landen zijn veel dieren nog steeds vogelvrij, wat zoveel wil zeggen dat veel in de kookpot verdwijnen. Met name Cuba lapt alle dierbeschermingswetten aan de laars (vogeljacht, krokodillenfarms voor leer, dolfijnenvangst voor dolfinaria etc.).

Eten
Er zijn mensen die zweren bij tortilla´s, enchillada´s en quesedilla´s; die hebben ook de tijd van hun leven in Midden-Amerika. Je hoeft er inderdaad niet van honger om te komen, maar culinaire hoogstandjes zijn er niet te vinden. In veel landen zijn overigens ook die verschrikkelijke fast-food ketens uit de VS in opkomst (m.u.v. Cuba natuurlijk). Maar eerlijk is eerlijk, na 4 maanden frijoles bij het ontbijt snakken we wel naar iets anders.

Klimaat
In vele landen heerst een tropisch klimaat. Soms klam en broeierig heet, maar soms ook heel aantrekkelijk. Als je zoals wij wat gewend bent aan dat tropische is het bijzonder goed uit te houden, vooral in Costa Rica. Daarnaast zijn er ook nog wat berg- en vulkaanketens (fris tot koud) en kale vlaktes tot woestijnen (Nicaragua, Mexico). Oja, het klimaat aan de Pacifische zijde kan totaal anders zijn dan aan de Caribische zijde op hetzelfde moment. De regentijd is daar een voorbeeld van.

Cultuur
Cultureel hoogtepunt was Guatemala, met haar schitterende ruines en Indiaanse bevolking. Ook Chiapas in Mexico is echt mooi wat dat betreft. Dieptepunt was Costa Rica, of je moet van dikke Spaanse kolonialen houden. Ook Panama brengt niet zoveel (behalve de Kuna-stam).

Hygiëne
Hygienisch gezien is het redelijk (zolang je maar netjes je WC-papier in de prullenbak blijft gooien. In de meer onderontwikkelde landen (Nicaragua, Honduras, Guatemala) laat het soms wat te wensen over, maar over het algemeen niet te klagen. Let wel, we gaan hier niet over muggen, kakkerlakken, spinnen en gekko?s piepen, die horen er gewoon bij.

Prijsniveau
Costa Rica, Belize en Cuba zijn volgens reizigersnormen gewoon duur (en daardoor kom je bijvoorbeeld weinig Israelische reizigers tegen). Guatemala is qua prijsniveau het meest aantrekkelijk.

Veiligheid
Cuba was voor ons een verademing: volstrekt veilig. Als je daar overvallen en/of beroofd wordt heb je of domme pech of ben je zelf niet zo slim. Ook in Belize voleden we ons veilig. Eigenlijk hadden we nergens te klagen en hebben we zelf niets negatiefs meegemaakt, maar daarvoor waren vele gedupeerde reizigers in de plaats. Vooral busterminals in hoofdsteden (Panama City, San Jose, Managua, Tegucigalpa, Guatemala en Mexico City) zijn berucht.

Mede-reizigers
Door het over het algemeen (iets) hogere prijsniveau dan Zuid-Amerika kom je niet veel die-hard backpackers tegen. Daarvoor in de plaats wel veel Amerikanen en Europeanen, zo ook Nederlanders. We merkten wel dat met de invoering van de Euro veel plaatsen op de aarde (erg) goedkoop zijn geworden voor onze landgenoten. Als je echter al een tijd op weg bent en nagenoeg onbekend bent met de Euro (zoals wij dus) moet je op je budget letten in Midden-Amerika. Maar goed, mede-reizigers zat. Velen doen het circuit Mexico City-San Jose in een maand of meer.

Reisgidsen
We hebben gebruik gemaakt van de Footprint Centraal-Amerika en die voor Cuba. Daarmee konden we prima uit de voeten, alhoewel we die voor Centraal-Amerika de minste vonden van de Footprint-reeks die we tot nu toe gebruikt hebben.

Hoogtepunten
Dat waren voor ons (in chronologische volgorde): Nieuwjaar op Bocas del Toro (Panama), Corcovado NP in Costa Rica, het strand van Majagual (Nicaragua), het duiken in Belize (ja, toch), Tikal (Guatemala), Palenque (Mexico) en Cuba in zijn algemeen.

Waardering
Ons reeds bekende waarderingslijstje hebben we een beetje herzien. In ieder geval scoort in Midden-Amerika Guatemala verreweg het hoogst (2), gevolgd door Mexico, Cuba, Costa Rica, Belize, Panama, Nicaragua en Honduras.
01. Uganda 8.65
02. Guatemala 8.45
03. Peru + Zimbabwe 8.30
05. Namibie 8.10
06. Zambia 8.05
07. Mexico 8.00
08. Zuid-Afrika + Kenia 7.85
10. Swaziland 7.50
11. Ecuador 7.45
12. Canada 7.40
13. Lesotho 7.35
14. Bolivia + Cuba 7.30
16. Tanzania 7.25
17. Costa Rica 7.20
18. Alaska + Belize 7.10
20. Mozambique 7.05
21. Botswana + Panama + Nicaragua 7.00
24. Honduras 6.90

Beeldmateriaal
Als we ooit terugkomen naar Nederland hebben we inmiddels alleen al maanden nodig om alle videotapes en dia´s uit te pluizen. Rick heeft in Zuid- en Midden-Amerika 65 diarollen volgeschoten (=2376 dia´s) waarmee het totaal op 161 rollen komt (bijna 5800 dia´s).
Marieke heeft in diezelfde periode 10 videobanden volgeschoten (= 10 uur) en heeft nu 30 tapes op haar wachten in Nederland. Iemand zin in een dia- en video-avondje?

En hoe gaat het met ons?
Met ons gaat het na bijna 2 jaar reizen goed. De terugkeer naar Nederland van Marieke betekende onze eerste ?breuk? na zoveel tijd en is ons helemaal niet goed bevallen. Helaas was het noodzakelijk, maar gelukkig is de thuis-situatie zodanig gestabiliseerd dat we onze reis durven voort te zetten. Wel was het voor Marieke heerlijk om haar familie en enkele vrienden weer te zien, en werd duidelijk dat wij Nederland niet en Nederland ons niet is vergeten!

Evaluatie Zuid-Amerika

Onze evaluatie Zuid-Amerika betreft natuurlijk alleen de bezochte landen, waarbij Colombia slechts een zeer kort bezoek betrof zodat we dat land voor het gemak buiten beschouwing laten. De volgende punten zijn ons opgevallen c.q. zullen ons bijblijven.

Indianen
Ecuador, Peru en Bolivia zijn nog echte indianenlanden. Vooral buiten de grootste steden zie je overal de in traditionele kledij gestoken nazaten van de Inca´s. De hoofddeksels zijn steeds weer iets verschillend, met de opvallend kleine bolhoedjes bij de vrouwen in Bolivia wel als meest karakteristiek. En iedereen heeft gitzwart haar!

Karakter
De mensen de we ontmoet hebben zijn op zich wel vriendelijk, maar niet hartelijk. Verwacht geen Venezuela, Brazili of Panama! Daarnaast heerst er een redelijke asociale sfeer: eerst ik, daarna misschien jij. Hoffelijkheid hebben we nauwelijks kunnen waarnemen. Naar onze waarden en normen af en toe ongelooflijk asociaal. Maar ja, in een straatarm land leer je wel eerst voor je zelf op te komen, dan kan je je niet veroorloven om iemand voor te laten gaan, denken we dan. Overigens, de woorden voorrang in het verkeer bestaan hier totaal niet!

Landschap
Zoals al eerder vermeld, hebben alle landen een enorme diversiteit aan landschappen. Dat maakt ze erg aantrekkelijk. Wat het voor ons minder aantrekkelijk maakte was het volledige gebrek aan dieren: in de Andes verdwijnt elk dier in de kookpot en als dat al niet voor de Amazone geldt, dan zie je de dieren toch niet (is nu eenmaal zo in de jungle). Verder hebben we ons verbaasd over de enorme afval dat her en der op straat en buiten de steden ligt: wat vies en zonde van het landschap. De gemiddelde Ecuadoriaan, Peruaan of Boliviaan gooit ook zonder meer alles straat: plastic van het snoep dat hij koopt, de vieze luier van een baby en de flessen van de drank. Ze kijken je ook zonder meer raar aan als je er een opmerking over maakt.

Steden
Die zijn niet altijd aantrekkelijk vonden wij, maar Cuenca in Ecuador, Cusco in Peru en Sucre in Bolivia waren fantastisch. De veiligheid verschilde enorm per stad: in Quito, Guayaguil en Lima moet je altijd uit je doppen kijken. La Paz vonden wij ok. Overigens is ons nergens ook maar iets negatiefs overkomen (dat in ieder geval het vermelden waard is).

Openbaar vervoer
Het mag gek klinken, maar pas in Bolivia maakten we voor de eerste keer onafgebroken gebruik van het openbaar vervoer (bus, trein, taxi, taxi-bus etc etc). Na de luxe van prive-transport was dat natuurlijk even wennen, maar niet minder leuk. Allereerst hoef je je geen zorgen meer te maken over pech, want dat was nu voor de vervoerder. Verder krijg je allemaal interessante mede-passagiers en wordt je onderweg vermaakt. Zo staat in Bolivia elk half uur een ventje op in de bus, en begint in het gangpad luidkeels reclame te maken voor de meest onzinnige dingen die je naderhand kan kopen. En mensen kopen het ook nog!

Mede-reizigers
Ja, daar waren ze dan: de Israeliers. Wordt veel over gesproken en door menigeen uitgespuwd, maar nog nooit waren we ze in zo grote getale tegengekomen als in Zuid-Amerika. Waarschijnlijk omdat het relatief goedkope landen zijn. In groepsverband zijn de vaak jonge Israeliers, net ontslagen uit het leger en boordevol jojo-ende hormonen, niet te genieten, asociaal en banaal. Individueel vallen ze vaak enorm mee, maar ja, ze klitten nogal. Weet je vantevoren dat een hostal erg geliefd is bij Israeli´s, dan raden we aan: zoek een andere.

Reisgidsen
Sinds Afrika zijn we bekeerd tot de Footprint reisgidsen en de Footprint Zuid-Amerika was prima. Hier en daar wat kleine foutjes, maar nergens onoverkomelijk.

Hoogtepunten
Dat waren voor ons (in chronologische volgorde): het weerzien met zus Mariska, Galapagos eilanden, Nazca-lijnen, Incatrail, jungle in Serere en de Salar de Uyuni.

Waardering
In het bekende lijstje van de door ons bezochte en gewaardeerde landen (nu 14) neemt Ecuador de 13e plek in, Bolivia de 11e plek en Peru de 5e plek. In Ecuador (exclusief Galapagos overigens) waren we niet zo te spreken over de fauna en het prijsniveau, maar wel over de infrastructuur. In Bolivia vonden we het eten en het klimaat niet zo, maar wel het openbaar vervoer. In Peru vonden we de fauna wat tegenvallen (welke fauna?), maar de mensen, de landschappen en de infrastructuur maakte veel goed. Ons lijstje is nu als volgt:

1. Uganda 8.05
2. Zambia 7.85
3. Zimbabwe 7.75
4. Namibie 7.50
5. Peru 7.35
6. Kenia 7.20
7. Alaska 7.10
8. Canada 7.05
9. Oost-Tanzania 7.00
10. Zuid-Afrika 7.00
11. Bolivia 6.90
12. Botswana 6.60
13. Ecuador 6.35
14. West-Tanzania 6.25

Tot slot
We krijgen vrij veel de vraag wat voor ons nu de hoogtepunten waren van onze reis tot nu toe. Meestal zijn we niet zo gek op dat soort klasseringen, maar na 1,5 jaar reizen (onze oorspronkelijke reisduur!) leek het ons wel eens leuk terug te blikken. Voor ons zijn dit de hoogtepunten na 1,5 jaar reizen:

-Tanzania: Serengeti NP & Ngorongoro Reserve met eigen landrover voor 4 dagen
-Tanzania: Katavi NP (vechtende nijlpaarden)

-Kenia: Kakamega Forest (Black & White Colobus monkeys)

-Uganda: beklimming Mount Elgon
-Uganda: tracking Mountain-Gorilla´s in Mgahinga NP
-Uganda: vrijwilligerswerk met chimpansees voor Jane Goodall Institute
-Uganda: Lake Nkuruba (Black & White Colobus monkeys, Red Colobus monkeys)

-Zimbabwe: Mana Pools NP (kamperen aan de Zambezi, walking safari tracking leeuwen)

-Zambia: managen Mukambi Lodge in Kafue NP

-Namibie: Etosha NP
-Namibie: Kaokaland, Himba-stam

-Zuid-Afrika: Kgalagadi Transfrontier Park (cheetah)
-Zuid-Afrika: Mkuze Game Reserve (Nyala´s)
-Zuid-Afrika: cage-diven met Grote Witte Haaien

-Mozambique: duiken bij Tofu (Manta Rays)

-Alaska: hiken in Denali NP (grizzlys, wolven)
-Alaska: tour Prince William Sound (orca´s, ijsschotsen van gletsjer)
-Alaska: vissende grizzly´s en zwarte beren in Hyder

-Canada: orca´s voor Vancouver Island

-Ecuador: Galapagos-eilanden (walvishaaien, reuzenschildpad, zeeleguanen)

-Peru: Incatrail

-Bolivia: Salar de Uyuni/Reserva Eduardo Avarao

Natuurlijk zijn er verschillen tussen Marieke en Rick. Marieke´s lijstje ziet er als volgt uit:
1. Uganda: vrijwilligerswerk met cimpansees
2. Uganda: tracking Mountain-Gorilla´s in Mgahinga NP
3. Namibie: Kaokaland, Himba-stam
4. Ecuador: Galapagos-eilanden
5. Tanzania, Serengeti NP & Ngorongoro Reserve
6. Zimbabwe: Mana Pools NP
7. Alaska: tour Prince William Sound
8. Alaska: hiken in Denali NP
9. Mozambique: duiken bij Tofu
10. Zambia: managen Mukambi Lodge in Kafue NP

Rick´s lijstje is als volgt:
1. Ecuador: Galapagos-eilanden
2. Namibie: Kaokaland, Himba-stam
3. Uganda: vrijwilligerswerk met cimpansees
4. Zambia: managen Mukambi Lodge in Kafue NP
5. Tanzania, Serengeti NP & Ngorongoro Reserve
6. Peru: Incatrail
7. Mozambique: duiken bij Tofu
8. Uganda: tracking Mountain-Gorilla´s in Mgahinga NP
9. Alaska: hiken in Denali NP
10.Uganda: beklimming Mount Elgon

En hoe gaat het met ons?
Na nu ruim 1,5 jaar bijna 24 uur per dag samen kunnen we jullie volmondig zeggen dat (na de dip na Alaska) het met ons heel erg goed gaat. We hebben er nog steeds erg veel zin, leren veel over elkaar en hoe met elkaar om te gaan in de meest uiteenlopende situaties en dat heeft er tot nu toe tot geleid dat we heel veel zin hebben om samen door te gaan. Dus u hoort nog van ons in de nabije toekomst!

Evaluatie: drie maanden in Noord-Amerika

Het mocht verwacht worden en het was ook zo: Noord-Amerika was een enorme omschakeling na Afrika. Een omschakeling die ons niet makkelijk afging. Vooral het totale gebrek aan nieuwe en uitdagende cultuur viel ons op. De voor ons bekende westerse cultuur was er niet een die we hadden gemist. De waanzinnige natuur en -bij vlagen uitbundige- fauna maakten heel veel goed.

Canada deed het bij ons goed op natuur, infrastructuur, Hygiëne en veiligheid. Minder goed was wat ons betrof het klimaat, het aantal bezienswaardigheden en het prijsniveau. Alaska deed het goed op natuur, infrastructuur, fauna, Hygiëne en veiligheid. Minder goed werd gescoord op de mensen (Amerikanen!), het klimaat en het aantal bezienswaardigheden en uitzonderlijk slecht op het prijsniveau. In ons landenstaatje komen Alaska (USA) en Canada op de 8e respectievelijk op de 9e plaats.
1. Oeganda 8.1
2. Zambia 7.9
3. Zimbabwe 7.8
4. Namibie 7.5
5. Kenia 7.2
6. Tanzania 7.0
7. Zuid-Afrika 7.0
8. Alaska 6.9
9. Canada 6.9
10. Botswana 6.6
11. W-Tanzania 6.3

Daarmee komen deze landen er nog goed vanaf, want eigenlijk... zijn ze voor reizigers zoals wij nogal "braaf". Niet dat we nu op zoek zijn naar gevaar, maar uitdaging houden we wel van. Die kwam nu van (af en toe) een beer en (vaker) van muskieten en black flies. Gelukkig weten we wel dat het anders kan: gedropt worden in het achterland en zelf zien te overleven. Dat doen we de volgende keer, OK?

Bezochte Natuurparken
Canada: Banff NP, Jasper NP, Stone Mountain PP, Muncho Lake PP, Liard River Hotsprings PP, Kluane NP, Pacific Rim NP, Yoho NP.
Alaska: Denali NP, Kenai Fjords NP, Wrangell-St Elias NP.

Aantal kilometers: 13.850 (we hadden 14.000 vrije kilometers op de huurauto!!!)
Aantal minuten film: 180
Aantal dias: 936

Tot slot over Noord-Amerika
Tussen de regels door heb je er al een en ander over kunnen lezen, maar we blijven het zeggen: het is weerzinwekkend hoeveel Noord-Amerikanen nog jagen op zelfs zeldzame dieren. Als bewijs daarvan vormen al die opgezette dieren op de meest uiteenlopende plekken.

Daarnaast konden wij als Nederlanders maar niet wennen aan vooral de Amerikanen. Wat een overdreven volk! Eerst was het nog grappig maar daarna erg "overdone". Wat dat betreft kijken we uit naar de Zuid-Amerikaanse culturen.

Als je van natuur houdt, dan ben je hier aan het juiste adres. Wat de fauna betreft moet je geluk hebben; wij hadden dat geluk en als je dan de verslagen terug leest, weet je wat je kan verwachten. Als laatste tip: kies het juiste reisseizoen uit. Het kan je veel irritatie schelen met betrekking tot het weer, muskieten en black flies.

Tot slot over ons
Inmiddels zijn we alweer 15 maanden oftwel 1,25 jaar onderweg. De overvloed aan indrukken en het tempo van reizen (met name de laatste 3 maanden) beginnen haar sporen achter te laten. Vooral Marieke had aan het einde van Noord-Amerika een flinke klap te verduren in haar incasseringsvermogen. Met Zuid- en Midden-Amerika voor de deur ziet het komende schema er echter niet al te rustig uit. Dus zullen we goed op elkaar moeten letten en niet alles moeten willen. Liever weinig goed doen dan veel half!

Een jaar in donker Afrika (evaluatie)

Een vol jaar hebben we genoten, geploeterd, gelachen, gehuild, gezweet, gescholden, gezongen en vooral geleefd (met een hoofdletter) in Afrika. Dat nemen ze ons niet meer af. Nooit meer! Het was een geweldige tijd en we zouden het zo weer doen. Soms denken we wel eens dat we het beste reeds achter de rug hebben, maar er staat ons vast nog veel moois te wachten. Vast staat dat Afrika altijd een beetje van ons zal blijven en wij een beetje van Afrika.

Heel vaak wordt ons gevraagd: wat vonden jullie het mooiste land? Wat was de slechtste ervaring? Wat waren de meest mooie en meest gevreesde dieren? Daar kunnen we vaak niet 1-2-3 een antwoord op geven. Toch hebben we het eens geprobeerd. Allereerst hebben we per land naar het volgende gekeken:
Meest belangrijk: bevolking, natuur/landschap, fauna, bezienswaardigheden
Redelijk belangrijk: klimaat, veiligheid etc.
Minder belangrijk: vervoer/infrastructuur, voedsel, Hygiëne, prijsniveau

En dan komen we tot de volgende Landen Top 10:
1. Oeganda (8,1)
2. Zambia (7,9)
3. Zimbabwe (7,8)
4. Mozambique (7,6)
5. Namibie (7,5)
6. Kenia (7,2)
7. Oost-Tanzania (7,0)
8. Zuid-Afrika (7,0)
9. Botswana (6,6)
10. West-Tanzania (6,3)
(Swaziland en Lesotho hebben we buiten beschouwing gelaten, daar zijn we te kort geweest)

-Onze mooiste momenten hebben we beleefd in Oeganda (gorilla´s en de verzorging van de baby-chimps), Zambia (managing Mukambi Lodge), Namibia (Himba´s in Kaokaveld) en Mozambique (duiken bij Tofu).
-Onze slechtste ervaringen hebben we beleefd in Tanzania (bijna-diefstal camera en gewapende escorte), Zambia (moord bij lodge) en Zuid-Afrika (braaiende Afrikaners en autopech)
-Mooiste dieren: Nyala, Cheetah, Luipaard, Kalahari-leeuw, Bateleur.
-Meest gevreesde dieren: tseetsee-vliegen, muskieten, safari-mieren, olifanten, nijlpaarden, buffels

En als laatste de statistieken:

Aantal bezochte landen: 11

Aantal dagen in Afrika: 365
-Aantal dagen in Tanzania: 56
-Aantal dagen in Kenia: 8
-Aantal dagen in Oeganda: 67
-Aantal dagen in Zambia: 65
-Aantal dagen in Zimbabwe: 23
-Aantal dagen in Botswana: 5
-Aantal dagen in Namibie: 34
-Aantal dagen in Zuid-Afrika: 84
-Aantal dagen in Swaziland: 4
-Aantal dagen in Lesotho: 3
-Aantal dagen in Mozambique: 21

Aantal Nationale Parken c.q. Natuurparken: 33
-Tanzania (4): Usumbara Mountains, Ngorongoro Conservation Area, Serengeti NP, Katavi NP
-Kenia (3): Nakuru NP, Lake Baringo, Kakamega Forest NP
-Oeganda (4): Mount Elgon NP, Mgahinga NP, Queen Elisabeth NP, Kibale Forest NP
-Zambia (3): Mosi-oa-Tunya NP, Kafue NP, Victoria Falls NP
-Zimbabwe (2): Mana Pools NP, Hwange NP
-Botswana (3): Chobe NP, Okavango, Tsodilo Hills
-Namibie (5): Etosha NP, Kaokaveld, Cape Cross NP, Namib-Naukluft NP, Fish River Canyon NP
-Zuid-Afrika (8): Kgalagadi Transfrontier NP, Cape Point reserve, Robben Island, Robberg, Mkuzi NP, Kruger NP, Golden Gate NP, Northern Drakensberg
-Swaziland (1): Mlilwane NP

-Aantal gemaakte dia´s: 2484 stuks (70 rollen)
-Aantal gefilmde minuten: 840 minuten (14 tapes)

-Aantal gereden kilometers: 36.000
-Aantal getankte liters diesel: 4500 liter
-Verbruik: 1 liter op 8 km
-Aantal lekke banden: 4
-Aantal keer pech: 1

Boeken
Mocht je geinteresseerd zijn in Afrika, dan kunnen we je de twee volgende boeken aanraden: "Afrika - een continent in beweging" van Els Timmerman en "The Shadow of the Sun" van Richard Kazinsky.
Wat reisgidsen betreft: de Lonely Planet vonden wij ronduit waardeloos. Stond steeds net niet de informatie in die we nodig hadden. De gidsen van Footprint echter (vooral East Africa) waren geweldig. Voor ons geen Lonely Planet meer, lang leve Footprint!

Afrika betekende voor ons een jaar van intens leven. Het continent is nog wild, ruig, spannend, avontuurlijk maar ook chaotisch, corrupt, arm, onhygienisch en soms onveilig. Als je niet tegen die laatste dingen kan moet je wegblijven. Zo niet, dan is Afrika onvergetelijk.

Na 7 maanden reizen (evaluatie)

Samen
We zijn nu 7 maanden, 24 uur per dag bij elkaar. En het gaat...goed! Heel goed zelfs, durven we te zeggen. We vinden het heerlijk om samen dingen te delen, om samen te genieten. Ook heeft het werk in de Mukambi Lodge ons geleerd dat we goed samen kunnen werken. Ondanks het feit dat we toch heel verschillend zijn in bepaalde opzichten. Zo is Rick veel ongeduldiger dan Marieke; heeft Marieke veel meer rust in haar kont; is Rick beter in cijferwerk en kaartlezen; heeft Marieke meer oog voor detail; had Rick meer moeite om Mukambi Lodge achter te laten terwijl dat voor Marieke gold bij de chimps in Oeganda; en vinden we allebei dat we zelf het beste kunnen autorijden. De irritaties die we soms hebben zijn niet anders dan in Nederland en dat waren er niet veel. Dus: gaan we vol goede moed en frisse zin de komende maanden in.

Gezondheid
Ook hier geen enkele reden tot klagen. Zoals je uit de voorgaande verslagen hebt kunnen lezen beperken de kwaaltjes zich tot spetterpoep, schimmels en oogpus, dus valt het allemaal reuze mee. Nee, mama Anke dan die reeds op de 2e dag van haar bezoek tijdens een gamedrive haar pink finaal openhaalde aan een acaciastruik en 4 hechtingen nodig had in de bush-kliniek (in het volgende verslag daarover meer).
Met malariatabletten zijn we gestopt na een maand of 3 en we proberen ons zo goed mogelijk te beschermen met kleding en spuitbussen. Natuurlijk worden we nog steeds (veelvuldig) gestoken maar tot nu toe zijn we door het oog van de malaria-naald gekropen.

Landrover
Tja, wat nog meer te zeggen van onze trotse groene kilometervreter? Bijna 20.000 kilometer afgelegd en geen enkel groot probleem. Slechts 2 lekke banden na al die maanden op parcours waar de honden geen brood van lusten. Soms denken we "hoe lang gaat dat nog goed" maar dan denken we gauw "dat gaat nog heel lang goed". Natuurlijk laten we de auto met zekere regelmaat checken en doet Rick alsof hij dat zelf ook doet, dus dat helpt ook.

Planning
Op het moment van schrijven zijn we reeds 30 weken in Afrika terwijl we er 23 gepland hadden. En we zijn nog lang niet uitgekeken! Botswana, Namibie, Zuid-Afrika en Mozambique wachten nog op ons. Op reis zijn we ook nog (erg) nieuwsgierig geworden naar Congo en Angola maar dat is ons toch ten stelligste afgeraden. We verwachten rond midden april onze Afrika-reis af te ronden. Dan moeten we de verkoop van de LaRo nog regelen voordat we verder reizen (NB. daar moeten we nu helaas al aan denken. Kennen jullie geinteresseerden, laat ze vooral contact met ons opnemen!).
Waarheen is verder? Tja, oorspronkelijk stond Azie op het programma en de kans is groot dat we dat aanhouden. We duiken dan wel precies de regentijd in maar dat zal ook wel weer zijn charmes hebben. Wat de "vertraging" in Afrika voor gevolgen heeft voor het verdere verloop van de reis is koffiedik kijken...
Van andere reizigers horen we dat het breekpunt tijdens het reizen na 7 maanden ligt. Dan zou reismoeheid intreden. Nou, daar is bij ons nog niets van te merken. Dat komt vast omdat we een tweetal "rustpunten" hebben gehad, dat wil zeggen op een-en-dezelfde plek zijn bebleven. Dat was een kleine maand in Oeganda tijdens het chimpansee-babysitten en tijdens ons 1,5 maand managerschap van Mukambi Lodge in Zambia. Daardoor hebben we nu weer heel veel zin om onze Afrika-reis te vervolgen. Wel is het zo dat Rick inmiddels ook nieuwsgierig is geworden naar Azie, hetgeen Marieke nog niet heeft. Neemt niet weg dat we nog steds van de dieren kunnen genieten, de hoofdmoot van de reis tot nu toe. Ook na het tende wildpark. We zijn nu eenmaal mensen die kunnen genieten van een ander soort antilope die nergens anders voorkomt. Van andere reizigers begrijpen we dat ze het op gegeven moment wel hebben gezien, nou wij niet. Wat de mensen betreft, ook die zijn aardig en interessant, alhoewel de culturele verschillen in dit deel van Afrika niet zo groot zijn als bijvoorbeeld in West-Afrika. Sowieso is Zuidoost-Afrika zijn traditionele en culturele waarden wat aan het verliezen wat op zich doodzonde is. Maar goed, Afrika heeft ons tot nu toe meer gebracht dan we ervan verwacht hadden vandaar onze "verlenging".

Financiën
Omdat de toegangsprijzen van de wildparken hoog zijn en we veel uitgeven aan diesel, hadden we vooraf (ruim) gerekend op 75 gulden p.p.p.d. in Afrika. Nou, daar blijven we ruim onder. Zo kostte het verblijf bij de chimps en Mukambi Lodge ons hoegenaamd niets. Natuurlijk blijven we nu wel langer in Afrika dus daar gaat de besparing heen. Wat wel een flinke doorn in onze beurs is, is het feit dat het Rabo-internetbankieren na 3 maanden de geest gaf. Dat wil zeggen, een van de passen gaf de geest. En van de ander werd de toegang tot internetbankieren geweigerd. Nu kunnen we dus niet meer zelf onze financien regelen en zijn we 100% op onze zaakwaarnemer aangewezen (die ook wel wat anders aan zijn hoofd heeft). Hopelijk wordt dit snel opgelost (leest u dit, Rabobank Nederland???) en gaan wij er nog steeds naief vanuit dat er nog voldoende Euro´s op de betaalrekening staan.

Nederland
Nederland is voor ons heel ver weg, niet alleen qua afstand maar ook in gedachten. Af en toe sijpelt er eens wat nieuws door met enkele weken vertraging (kabinet gevallen, Claus dood) maar al met al hebben we niet het gevoel dat er veel opzienbarends is gebeurd of dat we veel missen. We missen Nederland dan ook NIET!!! Wat we wel met zekere regelmaat kunnen missen zijn onze familie en vrienden. Kerst in Middelrode of goede gesprekken tot in de kleine uurtjes met vrienden en vriendinnen zijn daar een voorbeeld van. Email en (soms) telefoon bieden dan een (karig) alternatief. Verder kan Rick wel eens zijn muziek, een heavy metal concertje of een festival missen en een filmpje in de bios. Maar het koude weer bijvoorbeeld helemaal niet. Hier is het meestal warm tot heet, waar Rick overigens beter tegen kan dan Marieke.
Als laatste wat we wel missen is sport. Veel autorijden betekent weinig beweging en de conditie gaat met sprongen achteruit. Tevens moeten we tot onze schaamte bekennen dat we (weer) aan het roken zijn geslagen, alhoewel we daar dapper 4 dagen geleden mee gestopt zijn. Ook alcohol vindt zijn weg naar onze keel veel frequenter dan voorheen. Wat is er nou mooier dan een heerlijk biertje (bij voorkeur koud maar meestal lauwwarm) na een dag rijden? Enfin, nu proberen we elke dag wat oefeningen te doen maar dat houdt niet over. Dus beperken we ons tot af en toe een bergje beklimmen, een voetbalwedstrijdje met het Mukambi-personeel of een wandelsafari op zoek naar leeuwen.
Maar toch...toen we in Livingstone genoten van Marjolein´s speciale bandje "Hollands Glorie" moesten we toch eventjes slikken...

Afrika
Afrika is ons langzaam maar zeker in het bloed gaan zitten. Dat doet Afrika met je. Het continent is een complete testimonial van het werkelijke leven. De hele lokale gemeenschap houdt zich bezig met OVERleven en schijnt zich niet al te druk te maken over de dag van morgen. Een mensenleven lijkt hier ook veel miner waard, de dood gluurt hier altijd om de hoek. Dat maakt het leven ontzettend intens en boeiend. Zoveel zelfs dat we er zouden kunnen wonen? Tot nu toe zijn er twee landen geweest die er voor in aanmerking kwamen: Oeganda en Zambia. In beide landen hebben we het aanbod gekregen om langer te blijven: voor 3 tot 6 maanden bij de chimps in Oeganda en minimaal een jaar in Mukambi Lodge in Zambia.
Toch gaan we door. We weten dat we de rest van de wereld ook willen zien en het liefst voordat Marieke´s biologische klokje moeilijk gaat doen. Je weet het immers maar nooit...

Toekomst
Zeker bij Marieke kunnen met regelmaat de gedachten opspelen "Wat na de reis?" en "Waar komen we toch uit?". Gelukkig heeft Rick dat niet of nauwelijks dus maken we ons daar (nog) niet al te druk over. Dat hoeft ook nog lang niet en wie weet wat er nog allemaal op ons pad komt...

Over Tanzanianen, Kenianen en Oegandezen (evaluatie)

Een ding is zeker: het levenstempo in Afrika ligt lager, veel lager. De gemiddelde Afrikaan maakt zich niet al te veel zorgen, zolang er brood op de plank komt en hij of zij aan geld kan komen. En dat het liefst zo makkelijk mogelijk. Het makkelijkst is dat om gewoon geld aan blanken te vragen. Het is echt waar, als blanke ben je hier gewoon een wandelende portemonnee. Ongegeneerd vraagt jong tot oud je gewoon om geld. Als je vraagt "waarom" wordt de vraag gewoon herhaald. Als je uitlegt dat je hard hebt moeten werken voor je geld, wordt de vraag doodleuk nog een keer herhaald. De aanhouder wint, zullen ze wel denken. En die aanhouder is overigens wel een stuk armer dan de gemiddelde westerling…
Als ze niet om geld vragen, dan kom je wel in aanmerking voor de Muzungu-prijs. Die ligt 2 tot 10 maal hoger dan de normale prijs. Dat gebeurt werkelijk overall, van de markt tot de garage. En gezien de prijsdifferentiatie in de nationale parken werkt de overheid hier doodleuk aan mee.

Is de Afrikaan lui? Tja, het is een feit dat je in vele dorpjes vooral mannen de hele dag maar wat ziet rondhangen, het liefst in horizontale positie. En tja, naar onze maatstaven werken ze vaak niet zo hard. Wij hebben meer dan eens met stijgende verbazing staan kijken naar het werkende personeel in kantoren of op campings. Met speels gemak doen ze hun werk in een een aantal uur waar wij maximaal 15 minuten over zouden doen. Uit menige gesprekken met (blanke) bazen of campingeigenaren blijkt dat dit een groot probleem is. Als zij afwezig zijn wordt het werk niet of slecht gedaan. En boos worden helpt maar even. De volgende dag gebeurt weer gewoon hetzelfde.

Als je Afrika bekijkt door de westerse bril maakt dat je dus gek. Maar als westerling kan je niet zomaar die bril afzetten. Dus zullen die tegenstellingen altijd wel blijven. Voorbeeld: de gemiddelde Afrikaan kan heel lang gewoon niets doen. Wij kunnen dat niet. Als we al relaxen dan lezen we een boek (doen zij heel weinig) of zorgen we dat we bruin worden (hoeven zij niet). Aan de andere kant blijkt hun "niets" doen veelal een sociale aangelegenheid. Ze kletsen zich een eind in de rondte en waar wij allang zouden hebben afgehaakt gaan zij graag nog wat uurtjes door. Met het grootste gemak. Je kan je afvragen wie het nu beter doet…

Uit anecdotes die Wouter, een Belg die een fruitsappen-industrie met locals probeert op te zetten in Tanzania, ons vertelde wordt een en ander geillustreerd. Zo had een van zijn medewerkers eens de term burn-out gehoord. Onderling kwamen ze er niet uit wat het betekende dus moest Wouter het vertellen. Zo goed en zo kwaad als hij kon legde hij het uit, waarop zijn personeel zwijgend nadacht. Na een poosje zei een van hen "I do not think that this problem is very common in Africa".

Ook over corruptie-truukjes wist hij wel uit eigen ervaring te tappen. Zo ging hij eens TV kijken bij een van zijn medewerkers, en wel WK voetbal. Toen hij binnen kwam stond de TV op het verkeerde net, dus vroeg Wouter of het voetbal kon worden opgezet. De gastheer liep vervolgens niet naar de TV maar naar de telefoon. Wat bleek: hij tapte de TV gewoon af van de schotelantenne van een rijke dorpsgenoot en hij moest hem even bellen of hij een ander kanaal kon opzetten!

Ook werd Wouter eens aangehouden door de politie die om zijn rijbewijs vroeg. Daarop liet hij zijn internationale rijbewijs zien. De agent vroeg: "Wat is dat?" "dat is een internationaal rijbewijs" antwoordde Wouter. De agent antwoordde "Ah, but then you have a problem. This is Tanzania and we are not international".

Let wel, de mensen in Kenia, Tanzania en Oeganda zijn wel buitengewoon aardig. Met name buiten de steden is dat het geval. In de steden is wat meer onverschilligheid en vooral in Oeganda arrogantie te bemerken. Maar eenmaal buiten die steden is vriendelijkheid troef. Daarvoor moet je wel een aantal standaardopmerkingen voor lief nemen die 99% van de bevolking (met name kinderen) maakt:
"HE MUZUNGU, HOW ARE YOU?"
"GIVE ME MONEY!"
"GIVE ME PEN"

Zijn westerlingen arrogant? Tja, ook hier geldt dat niet alles over een kam is te scheren. Inderdaad hebben we zowel ex-pats als toeristen ontmoet die erg arrogant kunnen zijn tegenover locals en zich totaal niet de moeite getroosten om contact te leggen of zich te verplaatsen in hun belevingswereld. Ze doen ons denken aan oud-kolonialen. Maar daar tegenover staan zoveel anderen die wel die moeite nemen om jaar in jaar uit met locals trachten iets op te zetten.

Dat veel Afrikanen totaal niet op de hoogte zijn van wat er in hun eigen land, laat staan in de wereld gaande is blijkt wel uit het verhaal van Olivia, de werkster in het huis van Jenny. Olivia is 26 jaar en Rwandeze van geboorte. Daar ze Tutsi is was ze tijdens de genocide in 1994 beter af in Oeganda. Marieke had veel contact met haar en daar haar vriend haar net ten huwelijk had gevraagd en haar misschien mee wilde nemen naar London waar hij studeerde, vroeg ze van alles over London. Of veel mensen er ook buiten kookten en waarom dat dan niet zo was. Of ze een jas aan moest en of het net zo lekker warm was als in Oeganda. En ga zo maar door. Aan de hand van de wereldkaart liet Marieke haar zien waar Engeland lag. Daar ze geen flauw benul had waar Oeganda lag op de kaart, was Engeland sowieso een probleem. Maar ach, het legertje ederlanders dat overwintert in Spanje kan ook met het grootste gemak China aanwijzen als hun verblijfplaats!

Over het dierenleven in haar eigen land weet ze hoegenaamd niets. Dat maakt dierenbescherming wel heel moeilijk! Zo zijn gorilla´s en chimps voor haar hetzelfde, zijn neushoorns en olifanten eender en zegt ze nog nooit een maraboe te hebben gezien (en Kampala is werkelijk vergeven van deze lelijke vogels). En leeuwen, olifanten en gorilla´s komen toch gewoon ook in Europa voor? Ook wist ze niet dat gorilla´s en chimps zeldzaam zijn (ze eten ze toch in Congo?) en ook niet dat ivoor van olifanten komt en dat ze daarvoor gedood worden. Verder zijn kameleons giftig en moet je erg voor ze oppassen. Natuurlijk is deze onwetendheid ook in Europa te vinden, alleen betreft het hier inwoners van het land in kwestie. Dus heeft natuurbescherming nog een lange weg te gaan!